A wan sen sani! A wan tyali sani!

Het is een schande! Het is een hartverscheurend zielig!

Na het lezen van een artikel afkomstig van de Jongerenafdeling van Saamaka Informatiecentrum van het Kabinet van de Gaama moest ik stromende tranen afvegen van mijn gezicht. Het is een zeer triest geval om te zien en te voelen hoe wij als marronjongeren communiceren. Marronjongeren, de toekomst die nu al werken aan de ontwikkeling van de marron en Suriname in het algemeen. Ik concludeer wederom dat kennis pas waardevol is als het samengaat met leren, weten en verstand (de rede). Zoals Gaanman da Bono Velantie leert is het verstand de leidende van deze belangrijke componenten. Als mens kan je zoveel kennis opdoen, zoveel weten en voor je levenlang leren, maar als het verstand jou handelingen niet stuwt is het allemaal niets waard.

De jongerenafdeling schreef: “de twee respectloze gaamans Bono Velantie en Lesley Valentijn uit boosheid, geldzucht en jaloezie onrust te zaaien onder de Saramaccaners. Erger nog hebben deze twee heren geen respect getoond voor hun ingeslapen collega, gaaman wijlen Andre Mathias (gaaman der Kwinities), om geen activiteiten op het niveau van stammen te organiseren.”

Ik zal nooit Gaanman da Albert Aboikoni een respectloze mens noemen in een artikel en daar tevreden mee zijn om het te publiceren. Al leunen velen van zijn handelingen in het verleden en het heden niet aan de waarheid, “ de Sweli”, en andere principes, kernwaarden van onze voorouders. Ik zal hem altijd benaderen met respect en eerbied, want dat zijn kernwaarden die samen leven mogelijk maakte voor onze voorouders. Ik zal nimmer naar Gaanman da Albert Aboikoni verwijzen als “de Heer”. Ik weet dat ik respect van hem verwacht en ben om die redenen, onder andere, de eerste die respect aanbied. Misschien zou het artikel anders geformuleerd zijn als tenminste deze Jongerenafdeling aanwezig was op Diitabiki met lichaam, ziel, geest, oor, oog en niet te vergeten hun beste aangeleerde manieren om mens te zijn of “wan tuutuu Saamaka mii di tey bunu kiiya”. De oproep die is geplaatst door de organiserende commissie heeft geen enkele beperkingen gelegd voor niemand. Iedereen die behoort tot de marronsamenleving is uitgenodigd. Er zijn gesprekken gevoerd met verschillende groepen en individuen, daar ben ik zelf getuige van geweest. Als deze jongeren en hun meerdere de medewerking hadden verleend, waren zij beter geinformeerd dan nu het geval is. Dan zouden zij wel weten dat ook de kwestie van de Kwinti Gaanman da Andre Mathias is besproken en dat de commissie ook de ondersteuning biedt aan de Kwinti op hun eigen manier. Zij zouden ook weten dat de Kwinti vertegenwoordigd waren op Diitabiki door de hoofdkapitein da Souvenir van de Kwintistam. Zij zouden ook weten dat er een belangrijke issue speelt rondom de ten rustlegging van de Gaanman van de Kwinti.

We leven in een land waar nieuws media niet zelf afvaardiging sturen naar activiteiten, maar zij hebben wel materiaal om te publiceren. Nieuws platformen wensen mensen niet te informeren maar willen de eerste zijn om informatie naar buiten te brengen. Ik schrijf dit artikel niet om deze populaire wijze uit te hangen, maar om mijn collega marronjongeren op te roepen om het verschil uit te maken en niet naast onze Fiiman schoenen te beginnen te lopen. Indien wij dat in het vereleden hebben geacht als de norm zullen wij het een halt moeten toeroepen.

De jongerenafdeling ging verder met hun onheil en schreven:

"Gaaman Bono Velantie is zo ver gegaan om zelf te kiezen wie hij wil om de Saamaka stam te vertegenwoordigen in zijn ‘Diitabiki-toneelstuk’. Dit is toppunt van arrogantie en gebrek aan kennis van de marroncultuur. Hun geilheid voor macht, maakt dat zij deken der gaamans willen worden. Grappenmakers!"

Nergens in de toespraken van GAANMAN DA BONO VELANTIE en van GAANMAN DA LESLEY VALENTIJN is er een woord gevallen dat zij een Gaanman van de Saamakastam verkiezen. Integendeel heeft de Gaan Kuutu bemiddeld om de groep van de Twalufu Lo en de groep van Gaanman da Naze Amina bij elkaar te brengen in de acceptatie van de Gaanman die volgens de oude traditionele spirituele wijzen tot Gaanman is ingewijd. De Twalufu Lo hadden voor hun deel graag een aparte Gaanman voor hun deel van de Saamaka samenleving, maar de Gaan Kuutu heeft hen benaderd met respect en eerbied en hebben hen verzocht mee te werken met de Gaanmanschap van Gaanman da Naze Amina die daar aanwezig was.

Het artikel in het “Diitabiki Akkoord”, dat voorstelde een roulerende voorzitterschap onder Gaanman van de diverse stammen is op verzoek van Gaanman da Bono Velantie geschrapt, want ELKE MARRONGROEPERING heeft het recht om te beslissen over zichzelf. (Lees hier de updated versie) De Okanisi Gaanman kan niet handelen namens alle andere Gaanman, zo ook niet de andere Gaanman. Na deze correctie heeft de onderteking plaatsgevonden. Verschillende mediahuizen die hosselen om eerste te zijn hebben dit gepubliceerd, zonder de correctie.

Het is een ware schande voor de respectvolle voorouders die jullie hebben, zoals mij om uit te halen naar een oudere, een gezagdrager, een Gaanman voor heel de wereld, “tuu mundu, zoals jullie dat hebben gedaan. In het gedicht van mij “Pikinnengee Boto” zeg ik het volgende:

San wi enke pikinwan na a ten ya, ( Wat wij als hedendaagse jongeren)

Sa sabi fu a ten fu tide. (als wetenschap zullen dragen vandaag)

Na san den Gaansama fu tide ( Is allemaal wat onze levende ouderen van vandaag)

sa leli wi fu den Gaanwan fu eside ( Ons leren van de voorouders die er gisteren waren)

Dit gezegd te hebben brengt mij op het punt waarbij jullie Gaanman da Lesley Valentijn met woorden vernietigen. Jullie schreven: Van gaama Valentijn hadden wij niets anders verwacht, immers ‘van een kale kip kun je niet plukken’. Mijn “Gaansama”, Gaanman da Bono Velantie leert mij om niet te reageren uit emotie, maar vanuit het verstand, de rede. “Ati boonu a ta mbey bunu pikin”. Je kan op je recht hebben gehandeld, maar omdat de boosheid jou leidde in je acties heb jij alle recht kwijtgeraakt.

Het is niet de eerste vergadering van de verschillende stammen in de geschiedenis. Want er zijn tot vandaag aan de dag voetpaden die leiden naar elkaars woongebieden. Marronage is bondgenootschap, familiebinding, loyaliteit en een belofte om ons te laten leiden door de waarheid, “De Sweli”. Alles kwaad tegen een medebroeder is misdaad tot aan de eerste generatie van onze voorouders.

De Gaan Kuutu te Diitabiki respecteert uit monde van de Gaanman van de Okanisi het feit dat Gaanman da Albert Aboikoni door Regeringscentrum Paramaribo is geinstalleerd in ongehoorzaamheid naar de andere Marron- en Inheemsestammen die bondgenoten zijn van de Saamaka Gaanman. Vandaag noemen zij deze gezagdragers ongehoorzaam, is dat geen hypocrisie. Zij, de bondgenoten van de Saamaka Gaanman, kijken uit naar de officiele kennismaking die misschien de President zal organiseren of Gaanman da Albert Aboikoni. De aanwezige Gaanman van Matawai en van de Okanisi hebben geen Gaanman beëdigd, benoemd of verkozen te Diitabiki. Zij hebben Gaanman da Naze Amina met respect en eerbied ontvangen, nadat is aangegeven dat hij Gaanman is en hoe hij Gaanman is geworden. Voorts als Gaanman da Albert Aboikoni was gekomen te Diitabiki zou hij ook ontvangen worden. De marron bestuursysteem kent geen autoritair leiderschap of narcistisch leiderschap, maar een van de hoogste vormen van democratisch dienend leiderschap. Als het aan de Gaanman lagen om te formuleren in het Nederlands dan was het document totaal geformuleerd vanuit verzoekende bril. Immers dat zorgt voor effectieve communicatie.

A busikondee na e paati, na den takuu leli anga kiya di wi e teke poti fu tyai aini a aladey libi. A dati e foombu wi. (Het binnenland raakt alleen dieper gefragmenteerd door de slechte lering, giftige ideologische stromingen en opvoeding die wij aan de dag stellen als leidraad van ons dagelijks leven. Dat is wat ons vernietigd.) Ik leef om die redenen met de wetenschap, dat mijn woorden zeker anders zullen vallen in de oren dan ik zelf meen. Daarvoor vraag ik alvast mijn excuses. Ik meen dat de Jongerenafdeling van Saamaka Informatiecentrum van het Kabinet van de Gaama het positieve haalt eruit door het verstand, de rede, als leidende te achten bij het lezen.

Obed Kanape

Een Bezorgde Marronjongeren

obed.kanape@gmail.com